Toen ik net begon met zanglessen, wist ik nog niet goed hoe ik mijn stem moest gebruiken. Na één nummer was ik al moe en had ik een hese stem.
Ik werd ook snel schor als ik langere tijd moest praten, of in de kroeg, of na het schreeuwen tegen mijn vriend (grapje, ik had toen geen vriendje en ik schreeuw zelden - ik had alleen een derde voorbeeld nodig.)
Ik had kortom last van de standaard moeheid van de stem waarvan bijna iedereen weleens last heeft. Pas toen ik begon met zangles, realiseerde ik me dat ik mijn stem altijd verkeerd had gebruikt.
Oorzaak 1 van een hese stem: de stembanden niet sluiten
Zoals zoveel mensen, sprak ik op een manier waarop ik 'relaxed' wilde lijken. Ik sprak met stem waarin veel lucht zat. Maar deze licht hese slaapkamerstem was niet goed voor mijn stembanden.
Als je je stembanden maar ten dele sluit, krijg je dat fluisterige geluid. Maar zo verspil je veel energie en put je de stembanden uit: je krijgt een hese stem.
De stembanden moeten dan namelijk een grote luchtstroom verwerken, waardoor ze uitdrogen. Je kent het gevoel wel van een droge keel. Niet fijn, en je stembanden vinden dat ook niet.
Open of dicht: niets ertussenin
Je stemgeluid is het best als de stembanden sluiten, elkaar helemaal raken. Pas dan creëer je echt volume. Je stembanden moeten óf open zijn, óf dicht: niets ertussenin. Als je je stembanden half opent, vermoei je je stem alleen maar.
Als een arts met een cameraatje in de keelholte van mensen met een hese stem kijkt, dan ziet hij een opening: de stembanden sluiten niet helemaal.
Hoe je de stembanden sluit
Er zijn een paar trucs om je stembanden te sluiten. Houd dat gevoel vast als je begint met praten of zingen.
1. Adem in en stop de luchtstroom plotseling
Je ademt in, dan een heel klein beetje uit en maakt een geluidje. Ik leg het uit in deze korte video (Engels).
2. Maak een schel stemgeluid
Stel je voor dat je een volle ballon tergend langzaam laat leeglopen, met dat bekende piepende geluid. De spleet waar de lucht doorheen kan, is bijna helemaal gesloten.
Veel mensen vinden dit stemgeluid niet mooi: het is het tegenovergestelde van de wat hese, 'mooie' stem. Het is niet voor niets dat Janice van de serie Friends zo praat.
Ik zeg niet dat je precies zo als Janice moet praten. Maar door dit schelle stemgeluid te imiteren, begin je te begrijpen hoe het voelt om op een totaal niet hese manier te praten. Een beetje als een trompet is goed.
3. Doe een glottisslag
De glottisslag is het plotseling vrijkomen van lucht nadat je stembanden gesloten waren. Als dit een echte 'slag' is, zoals in het woord 'echt', dan kan dit niet hees zijn.
In het Nederlands heb je veel woorden die zo beginnen. Het woord 'ei' is een goed voorbeeld. Het tegengestelde doe je als je het woord 'hei' uitspreekt. Je begint dan met half geopende stembanden, wat voor een hees geluid zorgt.
Zie de video beneden - in mijn beste Nederlands 🙂
Oorzaak 2: een slechte houding
Wat me ook jaren in de weg zat, was mijn houding. Het was nogal een probleem voor me: mijn hoofd stond te veel naar voren, mijn schouders zaten te hoog en mijn kaak was niet ontspannen.
Veel mensen hebben last van hun nek en schouders, tot het pijnlijke aan toe. Ik had dat ook, hoewel ik op het punt beland was waarop ik me er al niet meer bewust van was. Tot het moment dat het weer opkwam en ik er flink pijn van had.
De blaasbalg vervormt
Je luchtpijp is een soort blaasbalg. Als je nek en rug niet recht zijn, leidt dit tot druk erop en een vervorming. Je hebt dan minder volume en controle, waardoor ook heesheid kan ontstaan.
Hoe een slechte houding te verbeteren
Na een paar jaar oefenen met technieken die me bewust maakten van mijn lichaamshouding - met name de twee hieronder - heb ik een gereedschapskist waaruit ik kan putten. Als er iets niet lekker zit met mijn stem, doe ik er een greep in.
1. Doe yoga
Doe allereerst yoga. Een heel praktische manier om de goede dingen te doen met je lichaam. Lees ook eens mijn artikel over sporten voor zangers (Engels).
2. Ga naar een docent Alexander-techniek
Alexander-techniek is een meer theoretische aanpak: je leert begrijpen hoe je houding moet zijn. Het systeem is bedoeld om je te bevrijden van de verkeerde spanning in je lichaam.
Friedrich Alexander (zie foto) stelde dat ons begrip van onze lichaamshouding beperkt is. Wat we denken dat goed is, stuurt ons soms juist in de verkeerde richting.
Ga dus naar een docent, of regel op zijn minst een spiegel!
De oprichter van Alexander-techniek: een charismatische acteur die een nieuwe kijk had op ons ademhalingssysteem en lichaamshouding
Zelf doen?
Heb je geen tijd om yoga- of Alexander-lessen te nemen? Je kunt op Youtube ook veel nuttigs vinden.
Maar pas op: heb je een achtergrond van jarenlange verwaarlozing van je lichaam, of heb je geen enkel bewustzijn van je lichaamshouding? Dan heb je een expert nodig die je begeleidt. Ook daarna heb je nog op zijn minst een spiegel nodig.
Checklist: lichaamshouding voor je spreekt of zingt
Het principe van bovenstaande tips is dat je luchtweg vrij blijft. Pas dan is je strottenhoofd vrij, zodat je controle hebt over je stembanden en de lucht die erlangs stroomt.
